De storm rond Europese subsidies voor ngo’s en lobbygroepen woedt opnieuw fel. Dit keer ligt voormalig klimaatcommissaris Frans Timmermans midden in de vuurlinie. Nieuwe onthullingen tonen dat de Europese Commissie tussen 2019 en 2023 ruim 17 miljard euro verdeelde onder 37.000 organisaties. Voorstanders noemen het noodzakelijk voor duurzaamheid en mensenrechten, maar critici zien er een vorm van politieke beïnvloeding in die vooral groene en linkse agenda’s ondersteunt.
Het groeiende verzet tegen subsidies
De kritiek op het Europese subsidiestelsel is niet nieuw. Al jaren bestaat er twijfel over de manier waarop Brussel belastinggeld toewijst. Het opvallende is dat een groot deel van de ontvangende organisaties een uitgesproken linkse of progressieve signatuur heeft. Dat maakt het debat steeds feller.
Met name de christendemocratische EVP, de conservatieve ECR en de radicaal-rechtse Patriotten voor Europa uiten openlijk zorgen. Zij vinden dat Brussel de schijn wekt te sturen in een bepaalde ideologische richting. Voor hen is dit niet slechts een kwestie van geld, maar ook van vertrouwen in de neutraliteit van Europese instellingen.
Een register dat alles blootlegt
De zaak kwam recent in een stroomversnelling door de Hongaarse europarlementariër Csaba Dömötör. Zijn fractie Patriotten voor Europa, waarin ook de PVV een rol speelt, publiceerde een uitgebreid register met alle gesubsidieerde organisaties. Daarmee werd in één klap duidelijk welke projecten miljarden euro’s ontvingen.
Het opvallende is dat deze openheid niet van de Europese Commissie zelf kwam. Normaal gesproken zou juist de Commissie transparant moeten zijn over de bestemming van belastinggeld. Nu een oppositiegroep deze cijfers naar buiten bracht, ontstaat het beeld dat Brussel iets te verbergen had. Dat voedt de politieke spanning in vrijwel alle lidstaten.
Timmermans en de Groene Agenda
Een van de belangrijkste doelwitten van de kritiek is Frans Timmermans, de architect van de Europese Green Deal. Tegenstanders beweren dat hij als commissaris bewust groene ngo’s steunde om draagvlak te creëren voor zijn klimaatplannen. Het idee dat subsidies niet neutraal maar politiek gekleurd zijn, raakt daarmee aan zijn nalatenschap.
Een rapport van de Europese Rekenkamer uit april gaf de critici extra munitie. Daarin werd vastgesteld dat er sprake was van een gebrek aan controlemechanismen. Zo kon nauwelijks worden nagegaan of het geld altijd effectief en rechtmatig werd besteed. Voorbeelden uit het register, zoals een genderanalyse in Myanmar of het Belgische project “Moslimvrouwen tegen genderislamofobie” dat 290.000 euro ontving, zijn inmiddels voer voor debat.
Politieke gevoeligheid
Voor politici als Tom Vandendriessche van Vlaams Belang gaat de kwestie verder dan de inhoud van afzonderlijke projecten. Hij stelt dat pluralisme geen probleem is en dat ook organisaties waar hij het fundamenteel mee oneens is steun mogen krijgen. Maar volgens hem is het verontrustend dat de balans structureel overhelt naar linkse en progressieve initiatieven.
Bovendien benadrukt hij dat de Europese Commissie helemaal niet bedoeld is om politieke agenda’s te sturen met belastinggeld. De Commissie is in principe een uitvoerend orgaan, geen regering die eigen beleid moet bevoordelen. Dat dit nu wel zo lijkt, zet volgens critici de democratische verhoudingen op scherp.
Het probleem van controle en transparantie
Het kernpunt van de kritiek is steeds hetzelfde: er is een schrijnend gebrek aan transparantie. Nationale en regionale regeringen publiceren vaak tot in detail waar hun subsidies naartoe gaan. Brussel bleef jarenlang vaag. Pas na maanden van druk en parlementaire vragen kwam er überhaupt een lijst boven tafel.
Voorstanders van de subsidies benadrukken daarentegen dat veel ngo’s belangrijk werk verrichten. Zonder financiële steun zouden talloze initiatieven voor klimaat, mensenrechten en sociale gelijkheid ophouden te bestaan. De vraag blijft echter waarom de verdeling zo eenzijdig lijkt uit te vallen in het voordeel van progressieve thema’s.
De strijd om beeldvorming
De timing van deze discussie is explosief. In veel landen groeit de scepsis tegenover Brussel, en de onthullingen worden door eurosceptische partijen breed uitgemeten. Voor de PVV en bondgenoten in Patriotten voor Europa is dit hét bewijs dat de EU bewust haar eigen ideologische koers financiert met belastinggeld van de burger.
Voorstanders van het beleid spreken juist van framing. Volgens hen toont het register juist de enorme diversiteit van Europese subsidies, verspreid over duizenden initiatieven in alle lidstaten. Toch blijft de perceptie dat vooral klimaatactivisten en linkse organisaties een voorkeurspositie kregen, zeker in de periode waarin Timmermans de Green Deal vormgaf.
De roep om hervorming
Het Europees Parlement heeft inmiddels een speciale werkgroep opgericht die de subsidiestromen grondig moet onderzoeken. Er klinkt een steeds luidere roep om striktere regels, transparante rapportages en onafhankelijke controles. Alleen zo kan het vertrouwen worden hersteld.
Zonder hervormingen dreigt het wantrouwen richting de Europese Commissie verder te groeien, vooral in lidstaten waar euroscepsis al hoogtij viert. De affaire rond de 17 miljard euro laat zien dat de EU kwetsbaar is voor kritiek, zeker wanneer oppositiepartijen zelf de openheid moeten forceren.
Timmermans opnieuw in de vuurlinie
Voor Frans Timmermans is de kwestie pijnlijk. Zijn reputatie als de man achter de Green Deal krijgt opnieuw een deuk. Voor zijn politieke tegenstanders is dit hét moment om zijn nalatenschap ter discussie te stellen. De vraag is of hij deze storm zal doorstaan of dat dit dossier zijn invloed blijvend aantast.
Wat vaststaat, is dat dit debat nog maanden zal aanhouden. Het raakt aan de kern van de Europese democratie: de vraag of de Commissie neutraal uitvoert wat lidstaten beslissen, of dat ze zelf actief politieke lijnen uitzet met miljarden belastinggeld.