Iedereen zegt hetzelfde na het SBS6-verkiezingsdebat

Het was een avond vol spanning, onderhuidse irritaties en politieke steekspelen. In het SBS6-debat, onder leiding van Wilfred Genee, stond Geert Wilders opnieuw in de schijnwerpers – maar dit keer niet als de man die de touwtjes in handen had. Voor het eerst in lange tijd moest de PVV-leider in de verdediging. Zijn politieke opponenten – Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), Dilan Yesilgöz (VVD) en Henri Bontenbal (CDA) – hadden zich zichtbaar voorgenomen om hem stevig aan te pakken.

Wat volgde, was geen rustig debat over beleidsplannen, maar een fel politiek steekspel waarin Wilders voortdurend de bal kreeg toegespeeld. De toon werd direct gezet, en de boodschap was duidelijk: de andere lijsttrekkers wilden Wilders niet aan de macht laten komen, laat staan met hem regeren.

De frontale aanval op Wilders

Vanaf het eerste moment lag de focus op de PVV-leider. Frans Timmermans beet het spits af met een scherpe uithaal over de zorg. “U beloofde dat alle afdelingen van het Zuyderland ziekenhuis open zouden blijven,” zei hij met priemende blik richting Wilders. De PVV-leider probeerde nog te repliceren, maar Dilan Yesilgöz sneed hem af met een vileine sneer: “Had u er maar wat aan kunnen doen hè. Had u maar 37 zetels gehad.”

Die zin bleef hangen. Het was de toon die het hele debat zou bepalen: Wilders werd voortdurend herinnerd aan zijn beloften – en het feit dat hij ze niet waar heeft kunnen maken. Voor iemand die jarenlang de aanval kon inzetten zonder verantwoording te hoeven afleggen, was dat zichtbaar wennen.

Van uitdager naar verdediger

Twee jaar geleden nog was Wilders oppermachtig in de televisiedebatten. Zijn optreden bij Het Debat van Nederland leverde hem destijds een flinke zetelwinst op. De chaos speelde hem in de kaart: terwijl andere politici elkaar in de haren vlogen, bleef Wilders kalm, grappig en scherp. Het publiek smulde ervan.

Maar deze keer was het anders. De tijden zijn veranderd – en met Wilders als koploper in de peilingen hadden zijn concurrenten een gemeenschappelijk doel: hem breken. De VVD, GroenLinks-PvdA en het CDA lieten hun onderlinge verschillen even varen om samen een muur van kritiek op te trekken.

“Blijft u de hele avond, of loopt u weer weg?”

Wilfred Genee, bekend van zijn plagerige stijl, opende het debat met een opvallende vraag: “Blijft u de hele avond of loopt u eerder weg?” De zaal lachte, maar de boodschap was scherp. Genee verwees naar eerdere incidenten waarbij Wilders uit onvrede de studio verliet.

Die openingszet gaf de andere lijsttrekkers precies het haakje dat ze nodig hadden. Yesilgöz, Timmermans en Bontenbal grepen hun kans om te benadrukken dat ze niets zien in een kabinet met de PVV. “Nederland heeft behoefte aan stabiliteit,” zei Bontenbal. “Niet aan de chaos die Wilders telkens veroorzaakt.”

Timmermans deed er nog een schepje bovenop: “We kunnen het ons niet veroorloven dat Nederland gegijzeld wordt door de grillen van één man.”

Wilders reageerde gepikeerd: “De mensen thuis zijn het uitsluiten spuugzat. Ze willen verandering. En dat ga ik ze geven.” Zijn woorden klonken fel, maar tegelijk ook vermoeid – alsof hij al wist dat het drie tegen één zou blijven.

Een geïsoleerde Wilders

NOS-verslaggever Lars Geerts vatte het na afloop scherp samen: “Wilders was niet de uitdager van vroeger, maar een geïsoleerd slachtoffer van zijn eigen succes.” Waar hij vroeger het debat domineerde met one-liners en harde soundbites, moest hij dit keer verdedigen, nuanceren en uitleggen.

Zijn pogingen om het gesprek terug te brengen naar zijn speerpunt – een volledige asielstop – strandden steeds in onderbrekingen van zijn tegenstanders. Timmermans noemde zijn plannen “sprookjes”, Yesilgöz sprak over “lege beloftes”, en Bontenbal sneerde: “Wat heeft u eigenlijk bereikt? Borden? Lintjes?”

De opmerking over “borden en lintjes” verwees naar de symbolische politiek waar de PVV volgens Bontenbal te veel in blijft hangen: harde taal, maar weinig resultaat.

De strijd om het premierschap

Wat in eerste instantie een debat over beleid leek, veranderde gaandeweg in een wedstrijd om wie zich het beste als premier kon presenteren. Timmermans positioneerde zich als de man van sociale zekerheid en rechtvaardigheid. Hij benadrukte dat alleen een progressief kabinet echte oplossingen kan bieden voor de stijgende zorgkosten.

Yesilgöz presenteerde zichzelf als de enige kandidaat die “rechts beleid met gezond verstand” kan uitvoeren – grip op migratie, lagere belastingen en steun voor werkenden. Bontenbal richtte zich op de kiezer die snakt naar rust: “Nederland heeft genoeg van ruzie en ruziezoekers.”

Wilders probeerde het tij te keren door zichzelf neer te zetten als de stem van het volk. “De gevestigde orde wil mij er niet bij hebben omdat ik zeg wat de mensen denken,” zei hij fel. Toch leek zijn boodschap deze keer minder aan te slaan.

Het debat kantelt

Naarmate de avond vorderde, werd duidelijk dat Wilders het niet zou winnen op retoriek alleen. Zijn tegenstanders waren voorbereid, goed op elkaar ingespeeld en gaven hem nauwelijks ruimte. De rollen waren omgedraaid: Wilders, ooit de uitdager, werd nu de verdediger.

Toch bleef hij bij zijn boodschap: Nederland moet de grenzen sluiten voor asielzoekers, en hij is de enige die dat durft uit te spreken. Maar de andere lijsttrekkers weigerden nog mee te gaan in die discussie. Ze wilden het hebben over betaalbare zorg, klimaat, onderwijs – onderwerpen waar Wilders volgens hen geen antwoorden op heeft.

Timmermans zei: “U kunt wel roepen over asiel, maar wat doet u aan de zorgcrisis? Mensen betalen zich blauw aan premies.” Wilders probeerde te antwoorden, maar werd overstemd.

De laatste ronde: drie tegen één

Aan het einde van het debat kregen de vier lijsttrekkers nog één vraag: willen ze samenwerken met de PVV? Alle drie de anderen antwoordden resoluut met “nee”.

Henri Bontenbal benadrukte nogmaals dat Nederland een stabiel bestuur nodig heeft. “We kunnen ons geen kabinet permitteren dat uiteenvalt bij de eerste de beste ruzie.” Timmermans greep het moment aan om Wilders te herinneren aan de kiezers die in 2023 bij het publiek van het SBS-debat hun frustratie uitten over hoge zorgkosten. “Ze wachten nog steeds op een oplossing,” zei hij. “Omdat u bent weggelopen.”

Yesilgöz maakte haar punt helder: “Een stem op de PVV is een stem op een links kabinet. Iedereen sluit u uit, en dat weet u.”

Wilders had er genoeg van. “U staat met zijn drieën tegen mij te schoppen,” zei hij boos. “Maar ik sta hier voor miljoenen Nederlanders die hun land willen terug.”

Het was de samenvatting van de avond: Wilders tegenover de rest.

De impact op de verkiezingen

Of het debat de peilingen echt zal veranderen, is nog onzeker. Politieke analisten wijzen erop dat Wilders het in eerdere campagnes juist goed deed als underdog. Door hem uit te sluiten, geven zijn tegenstanders hem opnieuw de kans om de slachtofferrol te omarmen – een strategie die hem eerder succes bracht.

Toch zijn de omstandigheden nu anders. Waar Wilders in het verleden kon profiteren van chaos, lijkt de kiezer deze keer meer behoefte te hebben aan rust en stabiliteit. De opkomst van nieuwe partijen, de spanningen binnen de VVD en het tanende vertrouwen in de politiek maken de race onvoorspelbaar.

Volgens peilingen blijft de PVV de grootste, maar de vraag is of Wilders ook werkelijk kan regeren. Zelfs als hij de meeste zetels haalt, dreigt hij buiten spel te blijven zolang niemand met hem wil samenwerken.

Een debat dat de campagne bepaalt

Het SBS6-debat markeert een belangrijk moment in de verkiezingscampagne. Voor het eerst moest Wilders zich verdedigen tegen drie tegenstanders tegelijk – en dat veranderde de dynamiek. Zijn status als ongenaakbare oppositieleider wankelt nu hij wordt behandeld als regeringskandidaat die zich moet verantwoorden.

Voor de andere partijen bood het debat de kans om zich te profileren: Timmermans als sociaal leider, Yesilgöz als de rechtse bewaker van orde, en Bontenbal als de rustige bestuurder. Maar het grootste nieuws van de avond bleef de verandering in toon.

Wilders was niet langer de man met de grappen en het vuurwerk, maar een politicus die – voor het eerst in lange tijd – echt onder vuur lag.

Discussie op gang gebracht

Het debat liet zien dat de strijd om het premierschap niet langer draait om schreeuwen, maar om overtuigen. En juist daarin lijkt Wilders moeite te hebben: zijn kracht lag altijd in de oppositie, niet in het besturen.

De komende weken zullen uitwijzen of deze avond hem schade heeft berokkend of juist opnieuw de underdogpositie heeft bezorgd die hem in het verleden groot maakte. Eén ding is zeker: het SBS-debat heeft het politieke speelveld opgeschud, en de campagne is definitief in een nieuwe fase beland.

Nederland keek massaal toe hoe de gevestigde orde zich keerde tegen de man die het politieke landschap al twintig jaar opschudt. De vraag is nu: wie wint er in de laatste ronde – de eenzame strijder, of het blok dat hem koste wat kost buiten de deur wil houden?

Wat denk jij? Wordt Wilders sterker van deze aanval, of hebben zijn tegenstanders hem eindelijk weten te raken? Praat mee op onze Facebookpagina en deel je mening over dit spraakmakende debat.

Online reacties: