De nieuwste Ipsos I&O-zetelpeiling van 8 oktober laat zien dat de politieke verhoudingen nauwelijks bewegen. Terwijl de meeste partijen stabiel blijven, weet slechts één partij zich echt te onderscheiden: JA21 stijgt van elf naar dertien zetels. De PVV blijft met 31 zetels overtuigend de grootste partij, ondanks het feit dat de formatiepogingen van vorig jaar op niets uitliepen.
Weinig beweging, maar duidelijk beeld
De peiling bevestigt het beeld van de afgelopen maanden: de PVV blijft stevig aan kop. De partij van Geert Wilders schommelt sinds maart rond de dertig zetels, wat wel een verlies van zes zetels zou betekenen ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. Daarachter volgt het CDA met 24 zetels en de combinatie GL-PvdA met 22. Voor het CDA is dat een forse winst, terwijl de progressieve samenwerking een klein verlies van drie zetels noteert.
D66 (14), VVD (13) en JA21 (13) houden elkaar in evenwicht, maar JA21 is de enige partij die deze week daadwerkelijk groeit. 50PLUS stijgt licht naar twee virtuele zetels — een opmerkelijke prestatie, gezien het feit dat de partij in 2023 buiten de Kamer bleef.
Waarom blijft de PVV zo sterk?
De stabiliteit van de PVV is opvallend, zeker nu de partij niet meer deelneemt aan coalitieonderhandelingen. De verklaring ligt volgens de onderzoekers vooral in de motivatie van de kiezers. Voor 67 procent van de PVV-stemmers zijn de standpunten van de partij de voornaamste reden om op Wilders te stemmen. Daarnaast zegt bijna de helft dat de PVV “opkomt voor mensen zoals ik”.
Slechts 11 procent van de achterban vindt dat de partij garant staat voor stabiel bestuur — een factor die bij partijen als CDA, VVD of GL-PvdA veel zwaarder weegt. De PVV-kiezer is dus niet op zoek naar bestuurlijke betrouwbaarheid, maar naar herkenning, vertegenwoordiging en een duidelijk geluid over thema’s als immigratie, asiel en identiteit.
Terug naar één hoofdthema: immigratie
Bijna negen op de tien PVV-kiezers noemen immigratie en asiel als belangrijkste reden voor hun stemkeuze. In 2021 en 2023 lag dat percentage nog rond de tachtig. Andere thema’s waar de PVV zich de afgelopen jaren op profileerde — gezondheidszorg, armoede, Europese Unie en democratie — zijn sterk op de achtergrond geraakt.
Veiligheid (37%) en woningnood (26%) spelen nog wel een rol, maar vaak worden die onderwerpen in de retoriek van Wilders gekoppeld aan immigratie. Zo draait het stemmotief, direct of indirect, steeds weer om hetzelfde thema. De partij die ooit als one-issuebeweging begon, zich daarna inhoudelijk verbreedde, lijkt inmiddels weer terug bij haar oorspronkelijke focus.
Een bredere achterban dan ooit
Tegelijkertijd verbreedt de PVV zich qua achterban. Waar de partij in 2021 vooral populair was onder oudere, lager- en middelbaar opgeleide mannen, trekt ze nu een gevarieerder publiek. De partij wordt steeds vaker overwogen door zowel mannen als vrouwen, jong en oud.
Hoewel de meerderheid van de aanhang nog steeds een lagere of middelbare opleiding heeft, neemt het aandeel hoger opgeleiden langzaam toe. Ook de inkomensverdeling verandert: steeds meer kiezers met een net-bovenmodaal inkomen voelen zich aangesproken door Wilders’ boodschap. Regionaal gezien blijft de partij vooral sterk in Limburg en Noord-Brabant, waar ze diepgeworteld is in de lokale cultuur en onvrede over de landelijke politiek.
Rechts groeit, midden krimpt
De groei van de PVV staat niet op zichzelf. Ook radicaal- en conservatief rechts als geheel zit in de lift. Waar centrumrechts begin deze eeuw nog bijna de helft van alle zetels had, is dat nu teruggelopen tot 27 procent. Rechts-conservatieve partijen groeiden in diezelfde periode van 10 naar 56 zetels.
Aan de andere kant verliest links-progressief terrein. Begin jaren 2000 hadden partijen als PvdA, GroenLinks en SP samen nog 65 zetels; nu zijn dat er 53. Dat is iets meer dan in 2023, maar nog altijd een stuk minder dan twintig jaar geleden. Het politieke landschap schuift dus verder op richting de rechterflank — een trend die al jaren gaande is, maar die zich lijkt te bestendigen.
De kiezers wachten af
Opvallend is dat het electoraat in deze fase van de campagne nauwelijks beweegt. Veel kiezers lijken hun keuze nog niet definitief te hebben gemaakt en wachten op de laatste weken van de verkiezingsstrijd. De peiling suggereert een soort politieke stilstand — een surplace, zoals de onderzoekers het noemen — waarin de standpunten wel helder zijn, maar de verschuivingen minimaal.
Partijen proberen zich ondertussen te profileren op thema’s als bestaanszekerheid, klimaat, zorg en woningbouw, maar voorlopig blijft immigratie het onderwerp dat het politieke debat domineert. En dat speelt de PVV in de kaart.
Blik op de komende weken
Met de verkiezingen van 29 oktober in zicht, is de vraag of Geert Wilders zijn koppositie weet vast te houden. De partij lijkt immuun voor schandalen of kritiek en profiteert van de onvrede over het Haagse bestuur. Toch blijft de vraag of deze stabiele aanhang zich ook vertaalt in daadwerkelijke opkomst bij de stembus.
De campagne kan nog verrassingen brengen — vooral als andere partijen erin slagen om kiezers te raken met thema’s buiten het immigratievraagstuk. Maar voorlopig lijkt de PVV stevig verankerd aan de top, met een trouwe achterban die zich gehoord voelt door Wilders.
De komende weken beloven spannend te worden voor politiek Nederland. Wat denk jij: houdt de PVV stand, of komt er alsnog een verrassende wending? Deel je mening en praat mee over de laatste peilingen op onze Facebookpagina.
Bron: ipsos-publiek.nl