Nu al problemen met de formatie? – PVV duikt op als sleutel tot meerderheidscoalitie

De kabinetsformatie van 2025 verloopt stroef en vertoont nu al barsten. Terwijl verkenner Wouter Koolmees de eerste gesprekken voert, worden de politieke tegenstellingen met de minuut scherper. D66, VVD, CDA en JA21 trekken elk een eigen lijn, waardoor de kans op een snelle doorbraak minimaal lijkt.

Jetten houdt vast aan coalitie door het midden

D66-leider Rob Jetten heeft vanmiddag via X een brief gedeeld die hij eerder aan verkenner Wouter Koolmees overhandigde. Daarin benadrukt hij opnieuw zijn voorkeur voor een “middencoalitie” — een regering die, zoals hij het noemt, “de noodzakelijke deskundigheid en bestuurlijke stabiliteit” met zich meebrengt. Jetten pleit voor een samenwerking tussen GroenLinks-PvdA, VVD en D66, waarmee hij de link tussen progressief en liberaal beleid wil behouden.

In zijn toelichting aan de pers herhaalde hij die lijn: “Ik zie geen enkele coalitiecombinatie voor me waarin zowel D66 als PVV deelnemen.” Daarmee sluit hij nogmaals een rechtse meerderheid met de PVV categorisch uit. Tegelijk liet Jetten weten dat Koolmees een “ervaren verkenner” is en dat het proces “intensief en zorgvuldig” zal verlopen. “We zullen vaker een uitnodiging krijgen,” aldus de D66-leider, die het gesprek verder vertrouwelijk wilde houden.

Koolmees onder druk na eerste gesprekken

De rol van Wouter Koolmees staat inmiddels volop in de schijnwerpers. Als oud-minister van D66 wordt hij door sommigen gezien als te betrokken bij het vorige kabinet, maar volgens anderen juist als de juiste man om het verkenningsproces te structureren. Zijn uitdaging is aanzienlijk: partijen staan lijnrecht tegenover elkaar, en niemand lijkt bereid zijn rode lijnen te herzien.

VVD houdt vast aan harde grenzen

VVD-leider Dilan Yeşilgöz herhaalde dat haar partij niet zal deelnemen aan een kabinet met GroenLinks-PvdA. “Ik houd woord,” benadrukte ze, waarmee ze haar eerdere verkiezingsbelofte in stand houdt. Ze streeft naar een stabiele maar zakelijk ingestelde coalitie, zonder linkse invloeden.

CDA en JA21 verschillen over minderheid

CDA-leider Henri Bontenbal laat meer ruimte open. Hij wil geen enkele optie uitsluiten, zelfs niet een kabinet met slechts 75 zetels. Voor hem is bestuurlijke verantwoordelijkheid belangrijker dan politieke symboliek. JA21-leider Joost Eerdmans noemt dat juist onverstandig en dringt aan op een stevige meerderheidscoalitie, bij voorkeur met deelname van de PVV. “Je kunt niet elke week afhankelijk zijn van de oppositie,” aldus Eerdmans.

De PVV als rekenkundige sleutel

De PVV, met haar aanzienlijke zetelaantal, blijft een onvermijdelijke factor in de kabinetsrekenkunde. Betrekken van Geert Wilders’ partij zou direct leiden tot een comfortabele meerderheid aan de rechterkant. Toch blijven partijen als D66 en VVD afhoudend. D66 sluit de PVV principieel uit, terwijl de VVD formeel nog geen uitnodiging heeft gedaan om te praten. Dat zorgt voor spanning, zeker nu kiezers zich afvragen of de verkiezingsuitslag wel wordt weerspiegeld in de formatie.

Dreigende politieke impasse

Door de botsende voorkeuren ontstaat een patstelling. D66 wil een brede middenvariant met linkse steun, de VVD houdt de deur daarvoor dicht, en partijen aan de rechterkant krijgen geen toegang tot de onderhandelingstafel. Koolmees zal de komende dagen verder moeten laveren tussen pragmatische en principiële standpunten. Als niemand beweegt, dreigt Nederland af te stevenen op een langdurige formatie vol blokkades.

Wat nu?

Vooralsnog zijn vier scenario’s denkbaar:

  1. Een brede coalitie van VVD, D66, CDA en GroenLinks-PvdA — politiek moeilijk, want de VVD blijft bij haar ‘nee’.

  2. Een centrumrechtse meerderheid met PVV, BBB en JA21 — rekenkundig logisch, maar gevoelig in Den Haag.

  3. Een minderheidskabinet rond 75 zetels — bestuurlijk riskant, maar niet uitgesloten door het CDA.

  4. Een extraparlementaire constructie — waarin partijen zonder formeel regeerakkoord samenwerken aan specifieke thema’s.

Spanning tussen stabiliteit en principe

Iedere partij zegt stabiliteit te willen, maar wat dat betekent verschilt sterk. D66 wil stabiliteit via deskundigheid en brede samenwerking, de VVD via zakelijkheid en voorspelbaarheid, het CDA via verantwoordelijkheid en JA21 via een stevige meerderheid inclusief de PVV. Zolang die interpretaties botsen, blijft Nederland steken in politieke onzekerheid.

Vooruitblik

De komende week moet duidelijk worden of Koolmees partijen zover krijgt om hun standpunten bij te stellen. De samenleving kijkt ondertussen bezorgd toe. Met urgente dossiers over woningbouw, zorg, koopkracht en migratie kan een slepende formatie Nederland nauwelijks gebruiken.

Of Jetten zijn middenkabinet krijgt, of Eerdmans zijn rechtse meerderheid, zal afhangen van de bereidheid tot echte beweging. Eén ding staat vast: de formatie van 2025 wordt geen race, maar een uitputtingsslag.

Praat mee over de politieke impasse

Wat vind jij: is het tijd voor een brede middenregering, of moet de PVV eindelijk volwaardig aanschuiven aan de formatietafel? Deel je mening op onze Facebookpagina en discussieer mee over de toekomst van Nederland.

Bronnen: Nu.nl & Dagelijksestandaard.nl