Timmermans liegt live op tv en wordt keihard aangepakt: ‘Ik heb de cijfers van Spanje’

De discussie over migratie en het terugsturen van afgewezen asielzoekers laait opnieuw op nu GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans pleit voor nieuwe afspraken met landen van herkomst. Volgens hem moet Nederland, net als Spanje, meer inzetten op bilaterale deals die de terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers mogelijk maken. Maar opvallend genoeg zijn er geen concrete cijfers die aantonen dat het Spaanse model daadwerkelijk beter werkt.

Terugkeer blijft groot probleem binnen de EU

Binnen de Europese Unie blijft de uitvoering van terugkeerbeleid één van de hardnekkigste obstakels in het migratievraagstuk. Slechts twintig procent van de migranten die asiel aanvragen maar afgewezen worden, verlaat daadwerkelijk Europa. De rest verdwijnt vaak uit beeld. Dat komt enerzijds doordat uitgeprocedeerde asielzoekers niet vrijwillig terugkeren, en anderzijds omdat landen van herkomst hen simpelweg weigeren terug te nemen.

Landen als Spanje proberen dat te doorbreken door samen te werken met herkomstlanden als Marokko en Mauritanië. Onderdeel daarvan zijn terugkeerdeals: afspraken waarbij deze landen beloven om migranten terug te nemen die via hun grondgebied Europa zijn binnengekomen. Timmermans ziet hierin een strategie waar Nederland van kan leren.

Timmermans wil Spaanse aanpak volgen

Volgens Timmermans ligt het Nederlandse percentage terugkeer veel lager dan in Spanje. In een gesprek met Nieuwsuur zei hij dat “het aantal mensen dat geen recht heeft op verblijf en dat uitgezet wordt, in Nederland een heel laag percentage is en in Spanje een wat hoger percentage. Ik denk twee of drie keer meer.”

Toch gaf de GroenLinks-PvdA-lijsttrekker toe dat hij de exacte cijfers niet paraat heeft. Daarmee blijft onduidelijk of de Spaanse deals werkelijk leiden tot een hogere terugkeer van migranten, of dat andere factoren – zoals geografie of handhaving – een grotere rol spelen.

Spaanse ministeries zwijgen over effectiviteit

Opvallend is dat het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken weigert inzicht te geven in de resultaten van deze akkoorden. Op vragen van Nieuwsuur antwoordde het ministerie dat “het delen van zulke gegevens diplomatieke problemen zou veroorzaken.” Ook Vluchtelingenwerk Spanje (CEAR) bevestigt dat er geen openbare cijfers zijn over hoeveel migranten dankzij de bilaterale deals daadwerkelijk zijn teruggestuurd.

Een woordvoerder van CEAR noemt het “een groot probleem dat er zo weinig transparantie is over de inhoud en effectiviteit van deze afspraken.” Volgens de organisatie is het daardoor onmogelijk te beoordelen of het beleid echt werkt of vooral symbolisch bedoeld is.

Gebrek aan transparantie voedt discussie

Het ontbreken van duidelijke cijfers zorgt voor verdeeldheid binnen de Europese politiek. Voorstanders van bilaterale akkoorden zien ze als een noodzakelijke stap om grip te krijgen op migratie, terwijl critici waarschuwen voor deals die mogelijk gepaard gaan met mensenrechtenschendingen.

In het geval van Spanje wordt al langer gesproken over de rol van Marokko, dat migratie gebruikt als politiek drukmiddel richting Europa. Zo liet het land in 2021 duizenden migranten richting de Spaanse enclave Ceuta vertrekken, na een diplomatiek conflict met Madrid.

Nederland op zoek naar werkbaar model

Nederland worstelt ondertussen met dezelfde uitdaging: hoe zorg je ervoor dat uitgeprocedeerde asielzoekers daadwerkelijk vertrekken? Pogingen om Europese landen gezamenlijk te laten optreden, zoals via de zogenoemde EU-Turkije-deal, hebben slechts gedeeltelijk succes gehad. Daarom klinkt de roep om nationale deals steeds luider.

Timmermans ziet samenwerking met Afrikaanse landen als kans om meer grip te krijgen op het migratieproces, mits dat “op basis van respect en partnerschap” gebeurt. Daarmee probeert hij zich te onderscheiden van partijen die pleiten voor een strenger grensbeleid zonder zulke afspraken.

Europese context

De Europese Commissie zet al langer in op migratiepartnerschappen, onder meer met Tunesië, Egypte en Libië. Deze deals worden vaak ondersteund met financiële hulp in ruil voor strengere grensbewaking. Volgens critici koopt Europa daarmee zijn migratieprobleem af, zonder de fundamentele oorzaken van migratie – zoals armoede, conflict en klimaatverandering – aan te pakken.

Toch blijft de druk op landen als Nederland groot om resultaten te boeken. Jaarlijks krijgen duizenden asielzoekers te horen dat ze moeten vertrekken, maar in de praktijk lukt dat zelden. Lokale gemeenten raken overbelast, opvanglocaties overvol, en het draagvlak onder burgers brokkelt af.

Meer cijfers, minder slogans

Zonder harde gegevens uit Spanje blijft het echter gissen of Timmermans’ voorbeeld land wel echt effectiever is. Zowel wetenschappers als mensenrechtenorganisaties pleiten al jaren voor meer openheid rond terugkeerdeals, zodat beleid gebaseerd kan worden op feiten in plaats van aannames.

Zolang ministeries weigeren cijfers te delen, blijft het onmogelijk te beoordelen of deze aanpak succes heeft of slechts politieke symboliek is. De roep om transparantie groeit, zeker nu migratie opnieuw één van de belangrijkste thema’s is in de aanloop naar de verkiezingen.

De vraag is of Nederland in staat zal zijn om de impasse te doorbreken. Een beleid dat streng én rechtvaardig is, vergt niet alleen afspraken met landen buiten Europa, maar ook meer samenwerking binnen de EU zelf.

Migratie zal de komende jaren ongetwijfeld een van de grootste politieke vraagstukken blijven. Wat nu vooral ontbreekt, is inzicht in wat wél werkt. Of de Spaanse route de juiste is, zal pas blijken wanneer er eindelijk openheid komt over de resultaten.

Wie denkt dat Nederland dit debat kan voeren zonder transparantie en feiten, vergist zich. Tijd dat daar verandering in komt — en dat begint bij eerlijke cijfers. Deel gerust je mening over deze aanpak en praat mee over dit thema op Facebook.

Video van Timmermans:

Bron: Nos.nl