De politieke formatie zit opnieuw muurvast. Terwijl de gesprekken met verkenner Wouter Koolmees in volle gang zijn, heeft VVD-leider Dilan Yeşilgöz haar kaarten op tafel gelegd: ze wil niet regeren met GroenLinks-PvdA, ook niet nu Jesse Klaver de leiding heeft overgenomen van Frans Timmermans. Voor Yeşilgöz draait het niet om namen, maar om de inhoud. En inhoudelijk, zo stelt ze, liggen de partijen te ver uit elkaar.
Yeşilgöz houdt vast aan een centrumrechts bestuur met VVD, D66, CDA en JA21. Maar dat blok komt met 75 zetels één zetel tekort voor een meerderheid, waardoor de formatie opnieuw balanceert tussen ambitie en rekensom. De verkenner moet nu het politieke schaakbord opnieuw bekijken: wie schuift aan, wie haakt af en wie durft straks verantwoordelijkheid te nemen?
De wisseling van de wacht verandert niets
De komst van Jesse Klaver als nieuw boegbeeld van GroenLinks-PvdA verandert volgens Yeşilgöz niets aan de uitgangspositie. “Het ligt niet aan de persoon, maar aan de koers,” liet ze weten na haar gesprek met Koolmees. De verschillen op migratie, begrotingsdiscipline en klimaat blijven te groot. Daarmee herhaalt ze de lijn die de VVD al sinds het begin van de formatie aanhoudt: een kabinet met het linkse blok is uitgesloten.
Voor GroenLinks-PvdA is dat een domper, zeker nu Klaver juist bekendstaat als iemand die bruggen probeert te slaan. Maar de VVD-leider wijkt niet af van haar inhoudelijke prioriteiten, ook niet nu de verkenner zoekt naar nieuwe openingen.
De rekensom die niet opgaat
De rekensom blijft het grote struikelblok. VVD, D66, CDA en JA21 vormen samen een herkenbaar centrumrechts profiel, maar komen niet boven de 75 zetels uit. Zonder extra partner is een meerderheidskabinet dus onmogelijk. Yeşilgöz erkent dat, maar zegt dat stabiliteit niet alleen afhangt van zetels. Ze pleit voor een hechter beleidspakket, waarin partijen elkaar inhoudelijk vinden. “Stabiliteit is geen optelsom,” benadrukte ze.
Toch betekent dit dat Nederland mogelijk afstevent op een minderheidskabinet. Dat vraagt om politieke lenigheid: per onderwerp steun zoeken in de Kamer, of afspraken maken met een gedoogpartij. Beide routes zijn riskant, want ze vragen om voortdurend overleg en flexibiliteit.
Klaver houdt de deur op een kier
Jesse Klaver reageerde na zijn gesprek met Koolmees voorzichtig. Hij benadrukte dat GroenLinks-PvdA wil bijdragen aan Nederland, “of dat nu vanuit de coalitie is of vanuit de oppositie.” Daarmee houdt hij de deur naar samenwerking op een kier, maar zonder zich vast te leggen. Op Yeşilgöz’ blokkade ging hij niet inhoudelijk in. “Ze werpt blokkade na blokkade op,” zei hij. “Wij willen vooruit, en daar hoort samenwerking bij.”
De toon is daarmee gezet: waar Klaver pragmatisch lijkt, blijft Yeşilgöz vasthouden aan principes.
De rol van D66, CDA en JA21
De positie van D66 en CDA wordt steeds crucialer. Voor Jetten ligt als beoogd premier leiderschap in het verschiet, maar ook de uitdaging om de inhoudelijke kloof te overbruggen. Zijn partij zal harde garanties willen op klimaat en onderwijs, terwijl Yeşilgöz juist hamert op migratie en begroting.
Het CDA kan daarin de sleutelrol spelen: als brug tussen bestuurlijke degelijkheid en behoudende accenten. Of JA21, met zijn strenge koers op veiligheid en migratie, definitief aanschuift, hangt af van de ruimte die de anderen willen geven. De partij wil invloed, maar geen bijrol.
Historische echo’s uit 2017
De geschiedenis herhaalt zich deels. In 2017 zat Klaver al eens met VVD en D66 aan tafel. Die formatie liep vast op asielafspraken, een dossier dat nu opnieuw bovenaan ligt. Ook toen bleek de spanning tussen idealen en uitvoerbaarheid een breekpunt. Het laat zien hoe hardnekkig de verschillen zijn gebleven – en hoe lastig het is om in Nederland een stabiele middenweg te vinden.
Toch is er één verschil: de urgentie is groter dan ooit. Na maanden van politieke stilstand groeit de druk vanuit samenleving en bedrijfsleven om eindelijk tot een werkbaar kabinet te komen.
Yeşilgöz en haar eerdere draai
Tijdens de vorige formatie kende Yeşilgöz zelf ook een opmerkelijke draai. Aanvankelijk wilde ze slechts gedogen, uit respect voor de verkiezingsuitslag. Pas na twee maanden besloot ze “verantwoordelijkheid te nemen”. Vijf maanden later stond het kabinet-Schoof. Dat precedent laat zien dat ze, ondanks haar harde toon, ruimte kan vinden om te bewegen – maar voorlopig houdt ze de deur naar GroenLinks-PvdA stevig op slot.
De opdracht voor verkenner Koolmees
De verkenner moet nu drie vragen beantwoorden. Welke combinaties zijn zowel inhoudelijk als numeriek levensvatbaar? Welke vorm – meerderheid, minderheid of gedoog – biedt het meeste perspectief op stabiliteit? En hoe wegen persoonlijke verhoudingen tegenover programmatische verschillen? De uitkomst van dat onderzoek zal bepalen of Nederland richting een centrumrechts minderheidskabinet gaat, of dat er alsnog een bredere samenwerking ontstaat.
Politiek debat in de media
Opvallend genoeg speelt het debat zich niet alleen af in de achterkamers van Den Haag. Ook op televisie wordt de formatie breed besproken. Johan Derksen bood onlangs in Vandaag Inside publiekelijk zijn excuses aan Yeşilgöz aan, na eerdere scherpe opmerkingen. Het typeert hoe politieke beeldvorming tegenwoordig niet alleen in debatten maar ook op schermen wordt bepaald.
De komende weken worden beslissend
De komende weken worden beslissend. Yeşilgöz wil een herkenbaar centrumrechts beleid, Klaver houdt vast aan samenwerking op inhoud, en Jetten probeert beide kanten bij elkaar te brengen. De verkenner zal met een eerste tussenrapport komen dat duidelijk maakt of de patstelling te doorbreken is.
Of Nederland richting een minderheidskabinet gaat, of toch kiest voor een bredere inhoudelijke samenwerking, blijft voorlopig de hamvraag. Eén ding is zeker: de druk om tot stabiliteit te komen groeit met de dag.
Volg het formatieproces via onze sociale kanalen en praat mee: moet Yeşilgöz haar blokkade handhaven, of is het tijd voor een compromis om Nederland vooruit te helpen?
Bron: Vandaaginside.nl