Toch veroordeeld tot elkaar?
Toch kan de politieke realiteit grilliger zijn dan de persoonlijke voorkeuren van partijleiders. Omdat veel partijen een samenwerking met de PVV uitsluiten, blijven er niet veel opties over. Om een stabiele meerderheid te vormen, moeten vaak meerdere partijen samen in een kabinet stappen. De kans dat VVD en GroenLinks-PvdA elkaar uiteindelijk tóch nodig hebben, is daarom aanzienlijk.
Het alternatief is een zeer brede coalitie met zes of zeven partijen, iets wat in Nederland zelden goed werkt. Hoe meer partijen, hoe groter de kans op verdeeldheid en instabiliteit. Daarmee groeit de druk op Yeşilgöz en Timmermans om ondanks hun grote verschillen toch een vorm van samenwerking te overwegen.
De tijd tikt richting Kerst
Sommige partijen spraken onlangs nog de hoop uit dat er voor Kerst een nieuw kabinet gevormd zou zijn. Maar met de huidige toon lijkt dat onwaarschijnlijk. Iedere week die voorbijgaat zonder serieuze verkenningen, verkleint de kans dat er nog dit jaar een akkoord ligt.
Voor kiezers wordt de situatie steeds onduidelijker. Wie stemmen heeft uitgebracht met de verwachting dat hun partij snel verantwoordelijkheid zou nemen, ziet nu vooral getouwtrek en afwijzingen. Het beeld van politici die elkaar blokkeren, overheerst al maanden.
De rol van persoonlijke verhoudingen
Niet alleen de inhoud, maar ook de onderlinge relaties spelen een rol. Yeşilgöz en Timmermans lijken weinig vertrouwen in elkaar te hebben. Hun woorden zijn vaak scherp en weinig verbindend. Waar samenwerking een kwestie van geven en nemen zou moeten zijn, voeren afwijzing en wantrouwen de boventoon.
Dat maakt het nog lastiger om een brug te slaan. Zelfs als de politieke noodzaak groot wordt, blijft de vraag of beide leiders bereid zijn water bij de wijn te doen. Zonder die bereidheid lijkt een stabiel kabinet ver weg.
Wat betekent dit voor de kiezer?
Voor de kiezer ontstaat een merkwaardig beeld. Aan de ene kant beloven partijen verantwoordelijkheid te nemen en te werken aan oplossingen. Aan de andere kant stapelen de blokkades zich op. Het gevaar bestaat dat er meer energie gaat zitten in het uitspreken van wat men níet wil, dan in het bouwen van een gezamenlijk plan.
Ondertussen blijven maatschappelijke vraagstukken onverminderd urgent. Van betaalbare woningen tot een betrouwbare energietransitie: de samenleving wacht niet tot partijen hun ruzies hebben bijgelegd. Het risico is dat de afstand tussen politiek en burger alleen maar groter wordt.
Gezien de huidige stand van zaken lijkt de kans op een snelle doorbraak klein. Toch is het opvallend hoe vaak de Nederlandse politiek zichzelf uiteindelijk dwingt tot compromissen die aanvankelijk ondenkbaar leken. Misschien ligt daarin nog een sprankje hoop.
Persoonlijk oogt de situatie nu vooral als een schaakspel waarin iedereen zijn eigen koning beschermt, maar nauwelijks een stap vooruitzet. Het zou verfrissend zijn als partijen meer zouden uitspreken waar ze elkaar wél kunnen vinden, in plaats van steeds te hameren op verschillen.
Wat vind jij? Moet de VVD de deur naar GroenLinks-PvdA toch openhouden, of is dat echt onhaalbaar? Laat je mening achter en praat mee via onze Facebook-pagina.
Het hele fragment: